طبق تحقيقات مركز تخصصيِ خواب در دانشكدهي پزشكي هاروارد، بهرهوريِ كوتاهمدتي كه از كاهش زمان خواب، به نفعِ كار بيشتر بهدست ميآيد، بهسرعت با اثرات زيانآور كمخوابي از بين ميرود، اثراتي كه خود را با تغيير حالوهوا، كاهش توانايي در تمركز و كاهش دستيابي به عملكرد بالاي مغز در روزهاي آتي نشان ميدهند. اثرات منفيِ كمبود خواب به قدري زياد است كه كارائيِ افراد مست در مقايسه با كساني كه كمبود خواب دارند، بهتر است!
چرا براي انجام كارهايتان به خواب كافي نياز داريد؟همه ميدانيم كه خواب براي مغز شما خوب است، اما تحقيق جديد دانشگاه روچستر، اولين شواهد مستقيم را فراهم كرده است كه نشان ميدهد چرا سلولهاي مغز نياز به خواب دارند (آن هم خواب به روش صحيح، كه راجع به آن صحبت خواهيم كرد). يافتههاي اين تحقيق نشان ميدهد زماني كه ميخوابيد، مغز، پروتئينهاي سمّيِ حاصل از نورونهاي خود را كه در اثر فعاليت عصبي در زمان بيداري ترشح ميشوند، از بين ميبرد. متأسفانه فقط در زمان خواب است كه مغز ميتواند آنها را از بين ببرد. پس زماني كه خواب كافي نداريد، پروتئينهاي سمّي در سلولهاي مغز شما باقي ميمانند و باعث ضعف در توانايي فكر كردن شما ميشوند، فقداني كه مقدار زيادي كافئين هم، آن را ترميم نميكند.
كمبود خواب به تمام عملكردهاي مغزتان آسيب ميرساند. تواناييتان براي پردازش اطلاعات و حل مسئله را كاهش ميدهد، خلاقيت را در شما از بين ميبرد و سطح استرس و واكنشهاي احساسي را بهشدت افزايش ميدهد.
كمبود خواب چه تأثيري بر سلامت شما دارد؟فقدان خواب كافي به مشكلات جدي سلامت مرتبط است، از جمله حملهي قلبي، سكته، ديابت نوع ۲ و چاقي. همچنين كمخوابي، باعث استرس بيشتر ميشود، زيرا بدنتان شروع به توليد بيش از حد هورمون كورتيزول ميكند. كورتيزولِ اضافه، اثراتي منفي براي سلامتي دارد و به سيستم ايمني آسيب ميرساند. افزون بر اين، كمخوابي باعث ميشود پيرتر به نظر برسيد، زيرا كورتيزول، كلاژن پوست را كه باعث صافي و شادابيِ آن ميشود، از بين ميبرد. كمبود خواب در مردان نيز مقدار تستسترون و تعداد اسپرمها را كاهش ميدهد.
مطالعات بسياري نشان دادهاند كساني كه خواب كافي دارند عمر طولانيتر و زندگي سالمتري دارند. اما گاهي حتي دانستن اين موضوع هم انگيزهي كافي در افراد ايجاد نميكند تا به خواب كافيِ خود توجه كنند. پس اين مورد را در ذهن داشته باشيد كه كمخوابي باعث چاقي ميشود. كمبود خواب، توانايي بدن براي سوزاندن كربوهيدراتها و كنترل مواد غذايي دريافتي را به خطر مياندازد. زماني كه كمتر ميخوابيد غذاي بيشتري مصرف ميكنيد و مشكل بيشتري براي سوزاندن كالريهاي مصرف شده داريد. كمبود خواب با افزايش هورمون گرلين (هورمون محرك اشتها)، فرد را گرسنهتر ميكند و احساس سيري را با كاهش مقدار هورمون لپتين (هورمون سيري)، دشوار ميسازد. افرادي كه كمتر از ۶ ساعت در شب ميخوابند، در مقايسه با كساني كه ۷ تا ۹ ساعت در شب ميخوابند، ۳۰ درصد بيشتر در معرضِ چاق شدن، قرار دارند.
چه مقدار خواب كافي است؟
بيشتر افراد به ۷ تا ۹ ساعت خواب در شب نياز دارند تا استراحت كاملي داشته باشند. افراد كمي هستند كه با كمتر از ۷ ساعت خواب در شب مشكلي ندارند و افراد كمي نيز هستند كه بدون تغيير اساسي در وضع سلامتشان، به بيش از ۹ ساعت خواب نياز دارند. و اين امر به اين دليل اهميت مييابد كه طبق تحقيقات مؤسسهي ملي خواب امريكا، بيش از نيمي از مردم امريكا كمتر از ۷ ساعتِ استاندارد، در شب ميخوابند. البته اين موضوع براي افرادي كه براي رسيدن به هدفشان، هيچوقت دست از تلاش برنميدارند، خيلي بدتر از اين حرفهاست.
تحقيقي روي ۵۰۰ مدير ارشد اجرايي نشان داد كه نيمي از آنها كمتر از ۶ ساعت در شب ميخوابند، مسئلهاي كه تنها به رأسِ سازمانها ختم نميشود. طبق تحقيقات مركز پيشگيري و كنترلِ بيماريها، يك سوم كارگران امريكايي كمتر از ۶ ساعت در شب ميخوابند و اين كمبود خواب باعث پايين آمدن بهرهوري ميشود كه در نتيجه براي كسبوكارهاي ايالات متحده امريكا، سالانه هزينهاي بيش از ۶۳ ميليارد دلار به دنبال دارد.
كاري براي كمخوابيها انجام دهيدعلاوه بر مزاياي مشهودِ خواب، مانند فكرِ باز و حفظ سلامت، مواردي مانند تواناييِ مديريت احساسات و حفظ آرامش در موقعيتهاي دشوار، خواب كافي ارتباط مستقيمي با عملكرد شما دارد. وبسايت TalentSmart مطالعهاي بر روي بيش از يك ميليون نفر انجام داده است و دريافته است كه ۹۰ درصد از كساني كه داراي عملكرد عالي هستند، هوش هيجاني (EQ) بالايي دارند. اين افراد داراي مهارتهايي براي درك و استفاده از احساسات به نفع خود هستند و براي رسيدن به اين هدف، داشتن خواب كافي، يكي از بزرگترين ابزارهايي است كه در اختيار دارند.
افراد داراي هوش هيجاني بالا ميدانند كه نهتنها ميزان ساعتهاي خواب مهم است، بلكه كيفيت خواب نيز از اهميت بالايي برخوردار است. زماني كه مقدار خواب لازم براي بدنتان را برآورده ميكنيد، قطعا بايد كيفيت خوابتان را با بهداشت مناسب خواب افزايش دهيد. قاتلان پنهان بسياري وجود دارند كه كيفيت خواب را از بين ميبرند. ۱۰ استراتژياي كه در ادامه آمده به شما كمك ميكند تا اين قاتلان را بشناسيد و خوابتان را از شر اين مزاحمان، پاكسازي كنيد. استراتژيهاي زير را به كار ببنديد تا از مزاياي سلامت و عملكرد آن كه از كميّت و كيفيت صحيح خواب به دست ميآيد، بهره ببريد.
۱. قرصهاي خواب را كنار بگذاريد
منظورم از قرص خواب هر آن چيزي است كه ميخوريد تا شما را آرام كند و بتوانيد بخوابيد. الكل، Nyquil، Benadryl، Valium، Ambien و يا هر چيز ديگري؛ زيرا همهي آنها به شدت فرآيند طبيعي خواب را در مغز مختل ميكنند. آيا تا بهحال متوجه شدهايد كه با استفاده از اين آرامبخشها، خوابهاي واقعا عجيبي ميبينيد؟ وقتي كه ميخوابيد و مغز سمها را از بين ميبرد، مراحل پيچيدهاي را پشت سر ميگذارد. گاهي براي عبور از اين مراحل، در خاطرات روز ميگَردد و آنها را ذخيره يا پاك ميكند (كه باعث به وجود آمدن خواب يا رؤيا ميشود). آرامبخشها اين چرخه را به هم ميزنند، و فرآيند طبيعيِ مغز را تغيير ميدهند.
هر آن چيزي كه در فرآيند طبيعي خواب مداخله كند، عواقب ناخوشايندي در كيفيت خوابتان دارد. بسياري از استراتژيهايي كه در ادامه آمده است، عواملي را كه فرآيند بهبودي را مختل ميكنند، حذف ميكند. اگر رها كردن قرصهاي خواب دشوار است، از استراتژيهاي ديگر (مانند كاهش مصرف كافئين) كمك بگيريد زيرا به خواب طبيعي شما كمك بيشتري ميكند و وابستگيتان به آرامبخشها را كاهش ميدهد.
توجه: اگر داروهاي خواب شما تجويز پزشكتان است حتما در اين باره با او مشورت كنيد.
۲. از مصرف كافئين بپرهيزيد (حداقل بعد از ناهار)
ميتوانيد با كاهش مصرف كافئين، بيشتر بخوابيد و كيفيت خوابتان را نيز افزايش دهيد. كافئين، محرك قدرتمندي است كه با افزايش توليدِ آدرنالين و ايجاد وقفه در مواد شيمياييِ مولد خواب در مغز، خوابيدن را مختل ميكند. كافئين، نيمهعمر ۶ ساعته دارد و بنابراين، ۲۴ ساعت كامل طول ميكشد تا از سيستمِ بدن شما خارج شود. اگر ساعت ۸ صبح يك فنجان قهوه بخوريد، ساعت ۸ شب هنوز ۲۵ درصد از كافئين آن در بدن شما وجود دارد و يا هر مقداري كه از ظهر به بعد مصرف كنيد تا ساعت خواب، ۵۰ درصد از آن، در بدن شما موجود خواهد بود. كافئين موجود در خون شما كه اثرات منفي آن به ميزان مصرفش بستگي دارد، به خواب رفتن و خواب مداوم را برايتان دشوار خواهد كرد.
زماني كه بالاخره به خواب ميرويد، اتفاق بدتري در انتظارتان است. كافئين كيفيت خوابتان را در مرحلهي حركات سريع چشم (REM) كاهش ميدهد، مرحلهاي كه جسم شما در حال تجديد قوا ميباشد. زماني كه كافئين، خوابتان را مختل ميكند، روز بعد با نقص در فرآيندهاي شناختي و احساسي از خواب بيدار ميشويد و به طور طبيعي تمايل داريد كه يك فنجان قهوه يا نوشيدني انرژيزا بخوريد تا هوشياري بيشتري به دست آوريد و بدين ترتيب دور باطلي از رفتارهاي آسيبرسان را تكرار ميكنيد.
۳. شبها از نور آبي استفاده نكنيداين موردِ بسيار مهمي است كه بيشتر مردم حتي متوجه نميشوند بر خوابشان اثر ميگذارد. نور با طول موج كوتاهِ آبيرنگ، نقش بسزايي در روحيه، سطح انرژي و كيفيتِ خوابتان دارد. نور آفتاب در صبح، حاوي مقدار زيادي از اين نورِ «آبي» است. نور آبي، زماني كه چشمانتان مستقيما در معرض آن قرار ميگيرد (نه از پشت پنجره يا هنگام استفاده از عينك آفتابي) از توليد هورمون ملاتونين كه خوابآور است، جلوگيري كرده و شما را هوشيار نگه ميدارد. پس قرار گرفتن در معرض نور خورشيد صبحگاهي عالي است و ميتواند تاثير مثبتي روي سطح انرژي و روحيه شما داشته باشد. اگر در طول روز به هر دليلي به نور آفتاب دسترسي نداريد، ميتوانيد از لامپهاي آبي رنگ استفاده كنيد.
پرتو خورشيد در بعدازظهر نور آبي خود را از دست ميدهد و اين امكان را براي بدن فراهم ميكند تا ملاتونين توليد كند و احساس خواب را در شما ايجاد كند. تا شب، مغز انتظار هيچگونه نور آبياي را ندارد و نسبت به آن بسيار حساس است. مسئلهاي كه حساسيت نسبت به نور آبي براي خواب ايجاد ميكند اين است كه بسياري از ابزارهاي مورد علاقهي ما در شب، مثل لپتاپ، تبلت، تلويزيون و موبايل، اين نور آبيرنگ را با طول موج كوتاه انتشار ميدهند و اتفاقا نور لپتاپ، تبلت و موبايل بسيار روشن است و مستقيما به صورتتان ميتابد. اين تماس، توليد ملاتونين را دچار نقص ميكند و توانايي شما براي بهخواب رفتن و كيفيت خوابتان هنگام چرت زدن را دچار اختلال ميكند. به خاطر داشته باشيد، چرخهي خواب فرآيندي است كه مغز را در تمام طول روز، درگير ميكند. زماني كه در شب، اين ابهام را براي مغزتان ايجاد ميكنيد كه نوري كه با آن مواجه شده است، نور صبحگاهي است، تمام فرآيند را با اثراتي كه بعد از بهخواب رفتن شما ادامه مييابد، از مسير طبيعياش خارج ميكنيد. بهترين كاري كه ميتوانيد انجام دهيد اين است كه بعد از شام از اين وسايل استفاده نكنيد (در مورد تلويزيون تا زماني كه با فاصله از آن بنشينند، مشكلي وجود ندارد). اگر مجبوريد كه از اين وسيلهها در شب استفاده كنيد، ميتوانيد با استفاده از فيلتر يا محافظهاي چشم، اين تماس را به حداقل برسانيد.
۴. هر روز در زمان مشخصي از خواب بيدار شويدپيوستگي براي خواب مناسبِ شبانه بسيار مهم است، به ويژه زماني كه صحبت در مورد بيدار شدن است. بيدار شدن در زماني مشخص در هر روز باعث ميشود ريتم شبانهروزي شما منظم شود و در نتيجه حالوهوا و كيفيت خوابتان بهبود مييابد. زماني كه ساعت بيداري مشخصي داريد، مغز شما خود را با آن ساعت وفق ميدهد و بعد از چرخهي خواب، وقتي بيدار ميشويد، بهحالت آمادهباش درميآيد تا بدنتان احساس كند استراحت كرده و حالا وقت هوشياري است. تقريبا يك ساعت پيش از اينكه بيدار شويد، سطح هورمونها به تدريج افزايش مييابد (همچنين دماي بدن و فشار خون) و اين مسئله باعث ميشود كه هوشيارتر شويد. به همين دليل است كه اغلب درست پيش از اينكه ساعتتان زنگ بخورد بيدار ميشويد.
حال اگر هر روز در زمان مشخصي از خواب بيدار نشويد، مغز نميداند كه فرآيند خواب را چه زماني تكميل كند و چه زماني بايد شما را براي بيداري آماده كند. مدتها پيش، نور خورشيد بود كه زمان بيدار شدنِ منظم را تضمين ميكرد. امروزه، ساعتزنگدار، تنها راهي است كه بيشتر افراد ميتوانند اين كار را انجام دهند و انجام موفقيتآميز اين كار به مقاومت در برابر وسوسهي خوابيدن در زمان خستگي نياز دارد، چون واقعا با منظم نگه داشتن ساعت بيداري احساس بهتري خواهيد داشت.
۵. در تعطيلات آخر هفته زياد نخوابيدبيش از روزهاي عادي خوابيدن آخرِ هفته، نتيجهي عكس براي جبرانِ كمخوابيتان دارد. اين كار باعث ايجاد اختلال در ريتم شبانهروزيتان ميشود، زيرا نظم بيدار شدنِ شما را بر هم ميريزد. زماني كه در طول هفته در ساعت مشخصي از خواب بيدار ميشويد اما در آخر هفته بيش از آن زمان ميخوابيد، احساس خستگي و بيحالي خواهيد كرد، زيرا مغز بدن را براي بيداري آماده نكرده است. اگر آخر هفتهها زيادي بخوابيد، مشكل خيلي زيادي ايجاد نميكند، اما بهرهوريتان را در اولين روز كاري بعد از تعطيلي كاهش ميدهد، زيرا چرخهي خوابِ شما را مختل ميكند و بازگشت به برنامهي منظمِ قبلي دشوار ميشود.
۶. بايد بدانيد به چه مقدار خواب نياز داريدشما نميتوانيد كنترلي بر ميزان خوابِ مورد نيازتان داشته باشيد و دانشمندان نيز به تازگي موفقيتهايي را در كشف ژنهاي مربوط به ميزان خواب موردنياز، بهدست آوردهاند. مسئله اين است كه اكثر افراد بسيار كمتر از آنچه واقعا نياز دارند، ميخوابند و به همين دليل نيز، از آنچه انتظار ميرود، عملكرد پايينتري دارند، زيرا گمان ميكنند كه بدنشان خواب كافي دريافت ميكند. خيلي از ما، بعد از تجربههاي تلخ، بالاخره اين واقعيت را قبول ميكنيم. آريانا هافينگتون (Arianna Huffington) از آن آدمهاي آشفتهاي بود كه خواب ناكافي داشتند و زياد كار ميكردند، تا اينكه در يك بعدازظهر از فرط خستگي به طور ناگهاني از حال رفت. او بعد از اين اتفاق، با ايجاد تغييراتي در عادتهاي خوابش، موفقيت و تندرستي خود را جدّيتر گرفت. هافينگتون در اين باره ميگويد: «به تدريج خوابم را با اضافه كردن ۳۰ دقيقه در شب به ۷ تا ۸ ساعت رساندم. نتيجه حيرتانگيز بود. تمام تحقيقات نشان ميدهند، زماني كه خواب كافي داشته باشيم، همه چيز بهتر است: سلامتي، توانايي ذهني و آسودگي خيال؛ با خواب كافي ديگر در برابر هر اتفاق بدي، بهسرعت از كوره در نميرويم.»
هافينگتون، تنها فردي نيست كه اين اتفاق برايش افتاده است. كارآفرينان بزرگ نظير جف بزوس، وارن بافِت و شريل سندبرگ همگي از محاسن خواب كافي، تعريف ميكنند. حتي بيل گيتس، جغد شب بدنام، مزاياي آگاهي از ميزان خواب مورد نياز را تصديق كرده است: «من دوست دارم ۷ ساعت خواب شبانه داشته باشم، زيرا خواب كافي، همان چيزي است كه لازم دارم تا هوشيار، خلاق و شاد باشم.»
بهتر است از همين حالا بازيگوشي را كنار بگذاريد و شبها زودتر بخوابيد تا به آن عدد جادويي كه براي خوابتان كفايت خواهد كرد، دست پيدا كنيد.
۷. كار را متوقف كنيدكار كردن در عصر شما را در وضعيت هوشيار و فعال قرار ميدهد، در حالي كه بايد بدن در حالت استراحت باشد و آمادهي خواب شود. تحقيقات اخير نشان ميدهد كه تقريبا ۶۰ درصد از افراد تا زماني كه به خواب بروند، ايميلهاي كاري را در موبايلهايشان چك ميكنند. اجتناب از دستگاهها و ابزارهاي حاوي نور آبي (كه در بالا مورد بحث قرار گرفت)، بعد از زمان مشخصي در عصر نيز، راه بسيار خوبي براي جلوگيري از كار است تا استراحت كنيد و براي خواب آماده شويد. اما اگر به دنبال كيفيت خواب هستيد بايد از هر گونه كاري پيش از خواب اجتناب كنيد.
۸. وقفههاي خواب را از بين ببريدمتأسفانه براي كساني كه فرزند كوچكي دارند، كيفيت خواب به خاطر از خواب پريدنهاي مداوم، پايين ميآيد. موضوع مهم در اينجا حذف تمام عوامل تحت كنترلي است كه در خواب، وقفه ايجاد ميكنند. اگر صداي همسايههايتان بلند است، هنگام خواب از گوشگير استفاده كنيد. اگر دوستانتان در هر ساعتي از شب تماس ميگيرند، پيش از اينكه به خواب برويد، تلفنتان را در حالت سكوت قرار دهيد. اگر يك روز ميبايست خيلي زودتر از خواب بيدار ميشديد، مطمئن شويد كه ساعت زنگدارتان را دوباره به حالت قبل برگرداندهايد. عصرها زياد آب ننوشيد تا مجبور نباشيد نيمهشب از سرويس بهداشتي استفاده كنيد. اگر همسرتان خروپُف ميكند… خوب خودتان بهتر ميدانيد! كارهاي كوچكِ زيادي وجود دارند كه با انجام آنها ميتوانيد وقفههاي غيرضروري را كه خوابتان را مختل ميكنند، حذف كنيد.
۹. مراقبه كنيد
بسياري از افرادي كه مراقبه (مديتيشن) را فرا گرفتهاند، ميگويند كيفيت خوابشان بهبود يافته و ميتوانند. در واقع حتي اگر نتوانند به طور قابل توجهي ساعتهاي خوابشان را افزايش دهند، استراحت مورد نياز بدنشان را تأمين ميكنند. افرادي كه از بيخوابي رنج ميبردند، در يك دورهي ۶ هفتهايِ مراقبهي خودآگاه و شناختدرماني در مركز پزشكي استنفورد شركت كردند. در پايان دوره، ميانگين زماني براي به خواب رفتنشان را به نصف (از ۴۰ دقيقه به ۲۰ دقيقه) كاهش دادند و ۶۰ درصد شركتكنندگان، ديگر بيخواب به حساب نميآمدند. شركتكنندگان اين مراقبهها را يك سالِ كامل، پيگيري كردند و ادامه دادند. يافتههاي مطالعهي مشابه ديگري در دانشكدهي پزشكي دانشگاه ماساچوست نشان داد كه ۹۱ درصد از شركتكنندگان يا مقدار داروهاي مصرفي مورد نياز خواب را كاهش دادند يا به طور كامل، مصرف دارو را بعد از مراقبهي خودآگاه و دورهي خوابدرماني، متوقف كردند. حتما مراقبه را امتحان كنيد. حداقل زودتر خوابتان ميبرد، زيرا به شما ميآموزد كه چطور ذهنتان را بعد از اينكه سرتان را روي بالش گذاشتيد، آرام و ساكت كنيد.
۱۰. اگر هيچكدام از اين راهها مؤثر نبودند، چرت بزنيد
اوج توليد ملاتونين بين ساعتهاي ۱ تا ۳ بعدازظهر اتفاق ميافتد كه علت خوابآلودگي افراد را در اين ساعتها توجيه ميكند. شركتهايي مانند گوگل و زاپوس (Zappos) با ارائهي فرصت به كارمندانشان براي چرتِ نيمروزي، از اين مسئله، براي افزايش بهرهوري در محيط كار، استفاده ميكنند. اگر خواب كافي شبانه نداريد، اين احتمال وجود دارد كه تمايل شديدي براي خواب بعدازظهر احساس كنيد. زماني كه اين اتفاق ميافتد، بهتر است كه چرت كوتاهي بزنيد (حتي ۱۵ دقيقه) تا اينكه براي بيدار ماندن به سراغ كافئين برويد. يك چرت كوتاه، استراحتي را كه بدنتان لازم دارد برايتان فراهم ميآورد تا بتوانيد بقيهي بعدازظهر را سپري كنيد و خواب شبانگاهي بهتري خواهيد داشت. اين كار خيلي موثرتر از اين است كه كافئين مصرف كنيد يا چرت نيمروز طولانياي داشته باشيد.
در آخرميدانم بسياري از شما كه اين مقاله را ميخوانيد همچين چيزي به ذهنتان ميرسد: «اما من كسي را ميشناسم كه هميشه تمام شب بيدار ميماند و كار ميكند و اتفاقا بهترين عملكرد را هم در واحد ما دارد.» پاسخ من ساده است: عملكرد اين فرد ضعيف است. همهي ما تواناييهاي ذاتياي داريم كه بايد آنها را به حداكثر برسانيم تا به پتانسيل كامل برسيم. بنابراين بايد سعي كنيم به اين مرحله برسيم. اگر «خوب» هستيم سعي كنيم تا با حذف موانع عملكرديِ غيرقابل مشاهده، به درجهي عالي برسيم. شمارهي يك بودن در سازمان، يك دستاورد است، اما شرط ميبندم اين فرد كه شبها تا صبح بيدار ميماند، چشم به اهداف بزرگتري دوخته است كه نميتواند به آن دست يابد زيرا كمبود خواب باعث شده تا فقط از بخشي از پتانسيل كامل خود استفاده كند. پس بايد اين مقاله را برايش ارسال كنيد، شايد در نحوهي نگرشش تجديد نظر كند.
در پايان، يادتان باشد تنها چيزي كه بايد در شب جبران شود، خواب است و بس.
ويرايشگر زندگي را به دوستان خود معرفي كنيد:
آدرس ما :
www.telegram.me/karafarin_iran